Peter ter Velde: ‘Het liefst heb ik dat PersVeilig eind 2022 opgeheven kan worden’

Peter ter Velde (57) is projectleider van PersVeilig, een initiatief van de NVJ, het Genootschap van Hoofdredacteuren, de politie en het Openbaar Ministerie. PersVeilig is een meldpunt voor wie te maken krijgt met bedreigingen en geweld en biedt trainingen aan voor hoofdredacties en individuele journalisten, onder andere op het gebied van weerbaarheid. Welk gevaar lopen journalisten komend jaar? En wat kunnen hoofdredacties doen om hen beter te beschermen?

Moest je een paar jaar geleden verslag doen van een demonstratie die om twee uur ’s middags begon, dan kon je rustig om half drie aan komen wandelen. Je luisterde naar de belangrijkste toespraken, sprak een paar mensen en dan had je je verhaal rond. Nu kun je beter zorgen dat je er een uur van tevoren bent. Even rustig rondkijken, zonder meteen je cameraspullen uit de auto te halen en herkenbaar te zijn als journalist. Hoe is de sfeer? Op welke manier kun je wegkomen als mensen zich tegen je keren? Dat laatste kan nu gebeuren op elke plek waar een groep mensen bijeenkomt. Of dat nu mensen zijn die tegen coronamaatregelen protesteren – uit die hoek komt nu het voornaamste gevaar voor journalisten – of kerkgangers, of vredesactivisten.

Rapport

Lange tijd was het zo dat veiligheid van Nederlandse journalisten vooral aan de orde was als ze naar Irak, Afghanistan of Jemen gingen. Daar hebben veel redacties ervaring mee, die weten welke maatregelen ze moeten nemen als een verslaggever naar een moeilijk gebied gaat. Maar dat journalisten in Nederland gevaar lopen, dat is nieuw. Hoe het kan dat er zoveel meer agressie is en wat mensen beweegt, daar weten we nog te weinig van. In het voorjaar komt het WODC (kennisinstituut voor het ministerie van Justitie en Veiligheid, red.) met een rapport, waar ik erg benieuwd naar ben.

Hopelijk gaan hoofdredacties komend jaar meer nadenken over veiligheidsbeleid. Ze denken nu nog weleens dat het allemaal mee zal vallen. Het valt niet mee. De afgelopen tijd zijn we van dieptepunt naar dieptepunt gegaan. Bij het eerste boerenprotest op het Malieveld zeiden journalisten dat dat qua agressie het ergste was wat ze hadden meegemaakt. Intussen komen er mensen met ploertendoders en messen naar coronademonstraties. Nog niet met vuurwapens – ik zeg ‘nog’. Als je leest hoe in Telegramgroepen wordt opgeroepen tot het vermoorden van journalisten en politie, is het niet ondenkbaar dat iemand die woorden omzet in daden.

Zwart op wit

Dergelijk veiligheidsbeleid betekent bijvoorbeeld dat je vastlegt op welke manier de redactie communiceert met een verslaggever ter plaatse. Dat zwart op wit staat wie vanaf de redactie in de gaten houdt wat er wáár gebeurt – want als je op Twitter leest dat de situatie in straat A escaleert en de verslaggever is op pleintje B, dan weet diegene dat niet. Ook moet je als redactie zorgen voor beschermende materialen. Het gebeurt nog regelmatig dat verslaggevers er gewoon op uit worden gestuurd, zonder beschermende kleding, bril of hoofddeksel.

Het is een zwart scenario dat ik schets. Ik hoop echt dat het niet uit zal komen. Het liefst heb ik dat PersVeilig aan het eind van 2022 opgeheven kan worden omdat het land is veranderd. Dat de politici die nu steeds het vuur aanwakkeren zich uit zullen spreken voor de persvrijheid, een van de pijlers van onze rechtsstaat. Dat er nog wel mensen zijn die balen van de media, maar die onvrede zich niet meer vertaalt in verbaal of fysiek geweld. Maar ik denk dat het diepste dieptepunt nog niet bereikt is.”